Trong tất cả các gia đình tại Việt Nam, bàn thờ gia tiên đặc biệt có ý nghĩa vô cùng quan trọng và cực kỳ linh thiêng. Chính vì vậy mà bố cục bài trí và sắp xếp bàn thờ gia tiên cần tuân thủ theo đúng nguyên tắc riêng chứ không được tùy tiện sắp xếp. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu đến bạn đọc sơ đồ bài trí bàn thờ gia tiên như nào cho đạt chuẩn cũng như hợp phong thủy nhất.
Tục thờ cúng gia tiên
Nguồn gốc tục thờ cúng
Thờ cúng tổ tiên là một nét đẹp văn hóa ở Việt Nam xưa và nay. Bàn thờ tổ tiên là một phần thiết yếu trong mỗi gia đình, không phân biệt dù là gia chủ có giàu nghèo, địa vị xã hội ra sao. Thờ cúng tổ tiên là tất cả các hình thức nghi lễ, tín ngưỡng thể hiện lòng thành kính, đạo lý, nhớ nguồn, báo ân tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã sinh thành, tạo dựng nên sự sống. Dành cho con cháu – những người thuộc dòng họ đầu tiên, ông bà, cha mẹ đã khuất.
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt có nguồn gốc từ nền kinh tế nông nghiệp của xã hội phụ quyền xưa. Sau khi Nho giáo du nhập vào Việt Nam, đạo hiếu càng được củng cố, tạo cho tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên một nền tảng triết học vững chắc. Vấn đề gia đình, dòng tộc, “danh gia vọng tộc” được chú trọng, Nho giáo thống trị xã hội vào thế kỷ 15, nhà Lê đã thể chế hóa tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Bộ luật Hongde quy định rõ ràng con cháu phải cúng tế tổ tiên trong 5 đời.
Thờ cúng tổ tiên không nhất thiết phải chuẩn bị mâm cao cỗ đầy mà gia chủ chỉ cần thắp một nén hương lên trên bàn thờ tổ tiên trong các dịp như ngày lễ, Tết, hay ngày giỗ chạp. Từ đó, con cháu trong gia đình cũng có cơ hội để thể hiện được tấm lòng thành kính, một lòng hướng về cội nguồn và luôn luôn tưởng nhớ những người thân đã qua đời.
Thờ cúng tổ tiên có ý nghĩa gì?
Từ lâu, thờ cúng tổ tiên đã trở thành một phong tục, một chuẩn mực đạo đức, một nguyên tắc làm người đúng đắn. Thờ cúng tổ tiên cũng chính là một phần thiết yếu trong đời sống tâm linh của người dân Việt Nam. Người Việt Nam trọng đạo hiếu, hiếu thảo với cha mẹ, hiếu thảo với tổ tiên, cội nguồn.
Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là họ hiểu sự tồn tại của thần linh và mối quan hệ giữa người chết và người sống thông qua một sự tồn tại vô hình tồn tại trong cuộc sống, canh giữ cho con cháu của chính mình, mang lại hạnh phúc, ấm no cho con người. Trải qua bao kiếp nạn, biến cố lịch sử, nhiều tín ngưỡng dân gian đã có lúc bị gắn mác “mê tín dị đoan”, nhưng tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vẫn tồn tại trong tiềm thức của mỗi người Việt Nam. Thờ cúng tổ tiên rất quan trọng đối với người dân Việt Nam. Qua phong tục này không chỉ thể hiện ý nghĩa mãi mãi truy về cội nguồn, đạo hiếu mà còn có giá trị tinh thần.
Thờ cúng tổ tiên là biểu hiện của lòng biết ơn đối với cội nguồn, cội nguồn dân tộc. Theo quan niệm truyền thống, tổ tiên trước hết là những người cùng huyết thống với chúng ta như ông bà, cha mẹ, … là người đã sinh ra chúng ta. Không chỉ vậy, tổ tiên còn là những vị anh hùng, có công bảo vệ xóm làng, đất nước, đẩy lùi giặc ngoại xâm. Điều đáng nói là Chen Hongdao được coi là cha đẻ của đất nước và được thờ cúng vào tháng 8 âm lịch hàng năm.
Trong tiềm thức người Việt, thủy tổ cũng chính là Âu Cơ thời Hùng Vương có công dựng nước non sông và là cội nguồn của dân tộc Việt Nam. Những câu tục ngữ trên đều hàm chứa tinh thần luôn hướng về cội nguồn, luôn tôn thờ và kính yêu tổ tiên. Trong những ngày này, hàng năm đều tổ chức khắc chữ “Con rồng cháu tiên” để tưởng nhớ công lao của vị vua anh hùng có công dựng nước và giữ nước, nhằm giáo dục mọi người luôn có trách nhiệm với quê hương, giữ nước. và thúc đẩy quốc tịch Trung Quốc. Những giá trị tốt đẹp mà tổ tiên chúng ta đã chiến đấu.
Bố trí bàn thờ gia tiên hợp phong thủy
Mặc dù bàn thờ gia tiên có nhiều kích thước và hình thức khác nhau tùy thuộc vào diện tích ngôi nhà và mức sống của gia chủ. Tuy nhiên, vẫn cần tuân thủ những quy tắc sau khi bài trí bàn thờ gia tiên: Bát hương là vật dụng không thể thiếu khi bài trí bàn thờ gia tiên. Chất liệu của bát hương có thể bằng đồng hoặc bằng sứ, đặt trước tượng phật tổ.
Phần tro trong lọ hương không nên quá nhiều, thường xuyên lấy chân hương ra để lọ hương được “thông thoáng”. Khi thắp hương chỉ nên thắp một hoặc ba cây nhang. Bàn thờ là nơi thanh tịnh, chỉ dâng hương, hoa, trà quả v.v. Nếu có đồ ăn mặn trong ngày lễ thì nên đặt trên bàn trước, thấp hơn bàn thờ. Ngoài ra, tùy theo điều kiện và kích thước của bàn thờ, gia chủ có thể bài trí thêm các vật dụng: lọ hoa, cặp nến, trầm hương, đèn thờ, khung ảnh,…. Đôi câu đối, đôi lục bình có thể treo hai bên bàn thờ. Đồ cúng tế nên tránh đồ tươi sống và dùng đồ chay, hoa quả, đồ ngọt, đồ ăn vặt.
Sơ đồ bố trí bàn thờ gia tiên
Thông thường, bàn thờ được chia thành ba lớp. Lớp ngoài cùng là nơi mọi người đến làm lễ thường được đặt trên sàn hoặc phơi. Lớp giữa là lớp hương, nơi đặt bộ ba hoặc ngũ sự. Lớp trong cùng là nơi thờ cúng tổ tiên, và lớp trên cùng là nơi kiểm tra các bức vẽ, mảng vẽ hoặc chân dung của người đã khuất. Sơ đồ bố trí phòng thờ như hình bên dưới
Khám thờ, ngai thờ: Phòng thờ đa phần làm bằng gỗ, trang trí hoa văn tinh xảo, có kết cấu đóng mở cửa, nằm bên trong di tích nhà tổ. Thường thì bàn thờ sẽ được đặt ở vị trí cũ, sát tường, nhất là đối với bàn thờ gia tiên, bàn thờ gia phả lịch sử. Bàn thờ hay tủ thờ là sự thay thế cho bàn thờ và được sử dụng cho các bàn thờ gia tiên. Bên trong bàn thờ có bài vị tượng trưng cho gia tiên (hay còn gọi là thần tài).
Khung ảnh thờ
Di ảnh tế lễ của những người đã khuất trong gia đình được đặt trong khung ảnh và đặt hai bên ngai vàng theo nguyên tắc nam tả, nữ hữu. Tức là, hình ảnh của người đàn ông sẽ được đặt bên trái và hình ảnh của người phụ nữ sẽ được đặt ở bên phải.
Đèn Thái Cực
Đèn Thái Cực là vật thường được đặt ở giữa bàn thờ gần phía dưới bàn thờ. Nên sử dụng đèn màu đỏ hoặc vàng nhẹ hơn có độ sáng vừa đủ. Để đảm bảo an toàn, trước đây người ta thường sử dụng đèn điện thay cho đèn dầu để đảm bảo đèn luôn sáng.
Bộ đỉnh hương
Bộ Đỉnh Hương (Đỉnh Đồng) không cần đặt trên ban thờ. Bộ phận này được đặt chính giữa bàn thờ, trước đèn Thái Cực. Nó được dùng để đốt trầm hương vào các dịp lễ tết, giúp không gian tế lễ thêm trang trọng và đẹp mắt.
Bình hoa và mâm quả
Với hoa tươi, có thể sử dụng hoa giả hoặc hoa tươi vào các ngày trong tuần. Chỉ sử dụng hoa vào các dịp Lễ, Tết. Các loại hoa thường được sử dụng trong lễ hội mùa xuân là hoa cúc, hoa huệ, hoa lay ơn hoặc hoa đào, hoa mai…. Dùng các loại quả tươi, chín, mới cho mâm quả như chuối, bưởi, lê, cam,… Không nên thắp hương, quả mọc sát đất, quả có gai nhọn, quả có. một vị chua mạnh
Cặp chân nến (đèn Lưỡng Nghi)
Theo dân gian, Thái cực sinh Lưỡng Nghi, vì vậy bàn thờ nên có hai đèn hoặc nến, có bản rộng gọi là mâm đèn ở giữa thân, đặt ở hai bên góc ngoài của bàn thờ. Từ bên trong, phía bên trái tượng trưng cho mặt trời và phía bên phải tượng trưng cho mặt trăng. Ngày nay, đôi chân đèn có thể được thay thế bằng những chiếc đèn có hình dáng tương tự
Bát hương
Bộ phận quan trọng nhất không thể thiếu trong bàn thờ gia tiên chính là bát hương. Gia chủ sẽ tiến hành thắp hương tại bàn thờ với mục đích tưởng nhớ người đã khuất. Bàn thờ sẽ không thể thiếu được bát hương và bát hương chính là vật linh thiêng của mỗi gia đình.
Bởi vậy mà lễ bốc bát hương được tổ chức vô cùng nghiêm túc. Bát hương được làm với hình dạng có trụ để có thể gắn vòng hương (tượng trưng cho vũ trụ). Vị trí đặt bát hương được bố trí trên bàn thờ gia tiên là ở vị trí phía ngoài, được đặt ngay trước đèn Thái Cực hoặc đỉnh đồng. Trước đây, số lượng bát hương sẽ được bố trí là số lẻ, nói chung sẽ bố trí liên tiếp 3 bát thờ Thổ Công, Gia tiên và Bà Cô – Ông Mãnh ngay cạnh nhau.
Thứ tự đặt bát hương sẽ được sắp xếp từ phải qua trái lần lượt là: Bát hương thờ Gia Tiên, sau đó đến bát hương thờ thần linh (chính là bát hương to nhất), tiếp đến là Bát hương thờ Bà Cô – Ông Mãnh. Khi thắp hương thì gia chủ nên thắp tại bát hương Thổ Công đầu tiên rồi sau đó mới đến thắp hương tại Gia Tiên và bà Tổ Cô. Khi gia chủ tiến hành khấn thì cũng cần phải khấn Thổ Công trước.
Nhiều gia đình họ muốn tối giản hơn chỉ còn 1 bát hương được đặt ở chính để ở giữa bàn thờ. Tuy nhiên thì điều này vốn được cho là không nên bởi vì Thổ Công chính là các vị thần và các vị thần sẽ không thể thờ chung với các vong linh từ Gia Tiên cũng như Tổ Cô. Nhưng nếu như gia chủ thờ một bát nhang mà mọi sự vẫn êm ấm, công chuyện làm ăn phát đạt thì bạn hoàn toàn có thể giữ nguyên cách bài trí này.
Chén nước
Chén nước sẽ được đặt ở khu vực ngoài cùng của bàn thờ, vị trí đặt ngay trước bát hương. Chén nước thường sẽ được dùng để đựng rượu hoặc sẽ được dùng để đựng nước thanh khiết trong mỗi dịp rằm mà gia đình có cúng kiếng, thắp hương. Số ly nước thường sử dụng số lượng là 3 hoặc 5 chén nước để có thể đặt phù hợp trên bàn thờ.
Như vậy, thông qua bài viết trên, bạn đọc chắc chắn đã hiểu được sơ đồ bài trí bàn thờ gia tiên đúng cách, hợp phong thủy. Với những chia sẻ này chắc chắn sẽ giúp bạn đọc có thêm thông tin hữu ích để bài trí bàn thờ gia đình mình sao cho hợp phong thủy nhất.
