Bên cạnh những vật phẩm như bát hương, đôi hạc, mâm bồng, đỉnh thờ, lọ hoa hay ngai chén thì bài vị cũng chính là một trong những đồ vật quan trọng mà chúng ta thường thấy trên bàn thờ. Đặc biệt, bài vị xuất hiện nhiều nhất trong các nhà thờ Tổ, nhà thờ họ. Vậy bài vị thực chất là gì? Nó mang ý nghĩa gì? Khi chúng ta lập bài vị thì cần chuẩn bị những đồ vật gì? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp toàn bộ những thắc mắc trên cho bạn đọc cùng hiểu rõ.
Bài vị có nghĩa là gì?
Bài vị hay còn được nhiều ngươi gọi với cái tên là long vị. Bài vị được dùng để khắc tên người đã khuất, nó cũng tương tự như di ảnh thờ và bài vị sẽ được đặt trên bàn thờ gia tiên. Bài vị đơn giản chính là một loại thẻ, loại thẻ này được làm vật liệu là bằng gỗ mỏng, ở chính giữa bài vị sẽ ghi đầy đủ thông tin liên quan đến họ tên chức tước, cả hai bên đều sẽ ghi thông tin về ngày tháng năm sinh, tử liên quan đến người được thờ, gọi là thần chủ. Những gia đình có điều kiện thì thông thường họ sẽ đặt bài vị trong cỗ khám, hoặc cỗ ngai riêng biệt.
Ngày nay, vì bài vị là một trong những loại vật phẩm có giá trị tâm linh và cần được lưu truyền từ đời này sang đời khác, chính vì lẽ đó mà các tấm bài vị bằng đồng đã bắt đầu được dần thay thế sang các sản phẩm làm từ gỗ, giấy. Bên cạnh đó, bài vị bằng đồng cũng mang đến mang vẻ đẹp tinh xảo, tôn lên được tất thảy sự trang nghiêm cho phòng thờ. Đồ đồng cũng giữ được độ bền lâu mà không lo các vấn đề về mối, mọt, cong, vênh.
Bài vị hay còn có tên gọi khác là long vị, bài vị dùng để ghi tên người đã khuất (tương tự như ảnh thờ) trên bàn thờ tổ tiên. Bài vị là một tấm thẻ bằng giấy hoặc gỗ mỏng, ở giữa viết tên và chức tước, ngày sinh và ngày mất của người được thờ ở hai bên, được gọi với tên là thần chủ. Những gia đình có điều kiện hơn thường đặt bài vị trong quan tài hoặc trên ngai vàng.
Ngày nay, bài vị là vật cần được truyền từ đời này sang đời khác nên bài vị bằng đồng đang dần thay thế các sản phẩm từ gỗ và giấy trước đây. Ngoài ra, đồ đồng mang đến nét thẩm mỹ tinh tế tăng thêm vẻ trang trọng cho phòng thờ, trường tồn với thời gian mà không lo bị mối, mọt, cong vênh, mối mọt.
Ý nghĩa bài vị trên bàn thờ cúng gia tiên
Theo tín ngưỡng được truyền lại từ văn hóa phương Đông, bàn thờ gia tiên vốn dĩ chính là nơi linh thiêng nhất, tôn quý nhất của ngôi nhà, bài vị vốn được được xem là “chốn về ngự” của ông bà gia tiên cũng như thần linh. Người Việt luôn có một quan niệm rằng “trần sao âm vậy”, nếu như con cháu muốn cuộc sống được no đủ, luôn luôn gặp nhiều bình an thì bàn thờ gia tiên cũng phải đầy đủ, tươm tất. Nếu như làm được điều đó thì bề trên mới phù hộ độ trì cho gia đình, dòng tộc của mình.
Theo tín ngưỡng được truyền lại từ văn hóa phương Đông, bàn thờ gia tiên vốn được xem như là nơi linh thiêng nhất trong nhà và được coi là “nơi ở” của tổ tiên, thần linh. Người Việt thường có một quan niệm “trần sao âm vậy” nên để con cháu được sống ấm no, bình yên thì bàn thờ gia tiên phải luôn đầy đủ, tươm tất và chỉ có bề trên mới phù hộ độ trì cho gia đình, dòng tộc.
Bài vị cũng tương tự như linh hồn của người đã khuất. Vì vậy, nó không chỉ là biểu tượng tâm linh mà còn mang ý nghĩa cao siêu, tượng trưng cho sự tưởng nhớ, tưởng nhớ đến ông bà, tổ tiên của thế hệ mai sau.
Nguyên tắc khi lập bài vị
Lựa chọn kích thước bài vị sao cho đạt chuẩn. Cụ thể, kích thước của bài vị ở phần phía trong dùng để viết chữ phải có chiều rộng từ 3cm – 4cm, chiều cao từ 13cm – 21cm. Phần kích thước tổng thể bài vị phải có kích thước đạt tiêu chuẩn như sau:
Cao 38cm thuộc về loại cung tốt (Tài chí, Tiến bả), chiều rộng là 17cm thuộc cung tốt ( Thiêm đinh ,Tài vượng); Chiều cao 41cm thuộc cung tốt (Tiến bảo, Định), chiều rộng 18cm thuộc cung tốt (Lợi Ích); Chiều cao 61cm thuộc cung tốt (Lợi ích, Tài lộc), chiều rộng 21cm thuộc cung tốt (Đại cát, Tiến bảo). Hoặc đơn giản hơn thì gia chủ có thể lựa chọn một số kích thước bài vị khác nhau trên một trục của loại thước đặc biệt, được gọi là thước Lỗ Ban. Khi đó, bạn cần phải lựa chọn kích thước bài vị sao cho có tỉ lệ cân đối nhất.
Ngoài ra, bài vị còn phải được lập theo nguyên tắc, số chữ viết trên bài vị chia hết cho 4, hoặc số chữ trên bài vị chia cho 4 còn dư 3 (không được phép dư 1 hoặc dư 2). Điều này được quy định dựa theo cách đếm tuần tự của 4 chữ bao gồm: Quỷ – Khốc – Linh – Thính. Nếu như người mất là nam thì gia chủ phải ghi vào bài vị chữ Linh (dư 3), nếu như người mất là nữ phải vào bài vị chữ Thính (sao cho chia hết) là được.
Nội dung xuất hiện trong một bài vị gồm có những thông tin sau đây: Thông thường, bạn sẽ thấy những dòng chữ được viết trên bài vị thường sẽ là chữ Hán Nôm. Chữ này được viết theo chiều dọc từ trên xuống dưới, từ phải qua trái.
Hàng chính giữa của bài vị sẽ nêu vai vế của người được làm bài vị (chẳng hạn như cha tương đương với hiển khảo; ông nội tương đương với tổ khảo; bà cố tương đương với tằng tổ tỷ; ông sơ tương đương với cao tổ khảo); tiếp đến sẽ là những thông tin có liên quan đến tước vị (nếu có); sau đó là tên bao gồm có tên húy tương đương với tên chính, tên tự, tên hiệu, tên thụy của người mất (nếu có).
Nếu như là bài vị của mẹ hoặc bài vị của bà thì ghi theo tên tước vị của cha, ông; sau đó mới tiến hành ghi họ của ông cộng thêm với nguyên phối (hoặc ghi là thứ thất, kế thất hoặc trắc thất…) phu nhân. Hàng bên trái (nhìn từ phía trong nhìn ra) sẽ được dùng để ghi ngày tháng năm sinh của những người đã khuất.
Hàng bên phải (nhìn từ trong nhìn ra) sẽ được dùng để ghi ngày tháng năm mất. Cuối cùng sẽ là dòng 3 chữ “chi Linh vị”, khi đó thì gia chủ cũng có khi ghi là “Thần chủ” hoặc ghi là “Linh vị”. Bài vị thông thường sẽ được lưu giữ từ 5 đời (ngũ đại mai thần chủ) kể từ đời của người chủ cúng cho đến đời thứ 6 được đem đốt. Khi đó thì bài vị sẽ được thiên di vào nhà thờ tộc họ để cùng thờ chung.
Hướng dẫn cách thức bài trí bài vị trên bàn thờ
Đối với trường hợp các chủ nhà là trưởng Họ, trưởng Chi thì khi đó thần chủ của họ và của chi sẽ không bao giờ có sự thay đổi. Còn thần chủ của gia từ cũng sẽ có sự thay đổi và chuyển biến theo phong tục dân gian chính là “ngũ đại mai thần chủ”.
Điều này có nghĩa là trên bàn thờ khi nào cũng chỉ có 4 bài vị. 4 bài vị này sẽ ghi tên lần lượt 4 thần chủ theo thứ bậc bao gồm có cao, tằng, tổ, khảo tương đương với kị, cụ, ông, cha. Cứ đến đời sau thì lúc này ông tứ đại sẽ thành ông ngũ đại nên khi đó gia chủ tiến hành đốt thần chủ ông ngũ đại đi rồi nhắc lần lượt tên của những người kế tiếp. Ngày nay, nhiều gia đình có xu hướng thay bài vị bằng những loại di ảnh thờ hoặc tượng chân dung nhiều hơn.
Cấm kị trong cách đặt bài vị gia tiên
Tuyệt đối tránh đặt bài vị ở những vị trí gần nhà vệ sinh, nhà bếp. Nếu như bài vị đặt sai hướng thì điều này đồng nghĩa với việc gia chủ không những không được tài lộc mà còn mang đến tai họa, hậu quả xấu.
Bạn nên tránh hướng bài vị về phía các bề mặt phản chiếu, chẳng hạn như gương hoặc bể cá. Ngay cả dưới chân của bài vị bạn cũng tuyệt đối không được đặt, thậm chí là những đồ vật có liên quan đến đài, loa, TV, máy tính và các thiết bị khác. Việc đặt bài vị ngay bên dưới những tầng mái cũng tạo cảm giác nặng nề, bí bách cho căn nhà và không thuận về mặt phong thủy.
Trong tín ngưỡng của người Việt, ông bà luôn coi tổ tiên và các vị thần linh như những vị khách quý. Vì vậy, bàn thờ gia tiên càng phải được ưu tiên. Nếu gia đình thờ chung một bàn thờ thì bài vị tổ tiên phải đặt bên phải, bài vị thần linh đặt bên trái. Nếu làm điều này, rất có thể chủ nhà sẽ gánh nhiều hậu quả nặng nề.
Khi chọn mua các loại bài vị, bạn nên chọn đơn vị am hiểu và uy tín. Đơn vị phải có hiểu biết sâu rộng về văn hóa, phong tục tập quán của người Việt Nam. Đặc biệt, cách viết bài vị nếu như viết sai có thể ảnh hưởng rất lớn đến việc thờ cúng.
Hướng đặt bài vị thờ gia tiên
Để tránh những đại kỵ khi bày trí bài vị, bạn nên cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng, vị trí, số lượng,… trên ban thờ. Vị trí tốt nhất để đặt bài vị là mặt tiền nhà, hướng ra cửa hoặc hai bên hông nhà. Khoảng cách thích hợp để đặt máy tính bảng là> 1m tính từ mặt đất. Cần lập bàn thờ tổ tiên và thần linh riêng, bài vị riêng.
Đặt bài vị trên bàn thờ gia tiên theo chuẩn phong thủy: Trên bàn thờ chỉ nên bày 3-5 bài vị và sắp xếp sao cho phù hợp. Bạn phải tìm hiểu rõ ràng về tín ngưỡng của các vị thần mà bạn sắp thờ cúng, vì không nắm rõ tín ngưỡng thờ cúng có thể gây bất lợi cho gia chủ. Bàn thờ là vật tế quan trọng và linh thiêng, cách bài trí, sắp đặt cũng không thể lỏng lẻo.
Ngoài ra, nếu gia chủ có ngai thờ tổ tiên thì nên làm thêm một bài vị cửu huyền thất tổ để đặt trên ngai thờ, nội thất bàn thờ sẽ trở nên đẹp và ý nghĩa hơn. Đối với nhà thờ họ thường sử dụng bàn thờ nên sẽ có nơi đặt bàn thờ, đây cũng là cách thờ cúng tổ tiên đúng cách.
Các loại bài vị thờ hiện nay
Bài vị thần tài
Trên bàn thờ Thần Tài ngày nay thường bố trí Thần Tài và Thần thổ địa ở hai bên, nhưng thờ Thần Tài với mong giàu sang là chưa đủ. Trên bàn thờ thần Tài, hai ông địa và thần Tài chỉ là hai vị thần tượng trưng cho 2 trên 5 cửa và đón vận may khác nhau. Vì vậy, việc tạo ra các vật phẩm của Thần Tài là vô cùng quan trọng. Đặc biệt nếu bạn thực sự muốn giàu có hơn thì thần tài cũng chính là một vật phẩm mà mọi người rất coi trọng những lúc này.
Bài vị thờ ông táo
Bài vị ông táo được rất nhiều người coi trọng. Trên bài vị của ông táo sẽ được khắc 4 chữ cúng ông táo liên tiếp. Trong sách Táo quân có ghi rõ, khi lập bàn thờ Táo quân cũng là thờ ba vị thần trấn giữ thổ công, thổ địa, thổ công. Bài vị của ông táo chính là nơi các vị thần quay về che chở, bảo vệ cho gia chủ.
Bài vị nên ưu tiên sử dụng chất liệu gì?
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại bài vị khác nhau như bài vị, bằng gỗ hay bằng đồng. Nhưng nếu bạn muốn đặt với mục đích thờ cúng lâu dài thì những bức hoành phi câu đối bằng đồng, bằng gỗ là sự lựa chọn hàng đầu.
Việc lựa chọn vật liệu là tùy thuộc vào gia chủ. Ví dụ, đồng tấm thường đơn giản và dễ vỡ, đồng này có xu hướng lẫn nhiều tạp chất nên độ bền không cao. Thành phẩm trông sáng bóng nhưng bị oxy hóa trong thời gian ngắn. Và nếu bài vị được làm bằng gỗ, đặc biệt là gỗ mít thì sẽ rất bền, gỗ sưa là chất liệu dễ chạm khắc nên bài vị gỗ mít thường có độ tinh xảo và sắc nét không giống như đồ đồng.
Như vậy, qua bài viết này, chúng tôi đã làm rõ cho bạn đọc hiểu như thế nào là bài vị. Hy vọng những thông tin chia sẻ này sẽ cung cấp cho bạn đọc góc nhìn mới về các vật phẩm tâm linh.
