Chùa Phước Quang được xây dựng trên đất Tam Bình vào đầu năm 1956. Khởi thủy, Chùa Phước Quang xây dựng đơn giản vách gạch lợp tole để chư Tăng Ni Phật tử có nơi lễ bái vào những ngày tháng khởi đầu tạo Tự khai sơn. Bậc khai sáng và trụ trì đầu tiên của Chùa là Đức cố Hòa Thượng Thích Thiện Hoa vào năm 1960, nhưng buổi đầu vì quá nhiều Phật sự nên Hòa Thượng Thiện Hoa đã xin nghỉ để dồn sức vào chức vụ Phó Viện Trưởng Viện Hóa Đạo. Tuy nhiên cũng trong thời gian này, dưới sự lãnh đạo của Hòa thượng, chùa Phước Quang đã đóng góp tích cực cho phong trào đấu tranh Pháp nạn 1963 dưới trào Ngô. Kế tiếp vào đầu năm 1965, Hòa Thượng Thích Thiện Hạnh được thỉnh cử đảm nhiệm trụ trì Phước Quang Tự. Trong vai trò là viện chủ, Hòa thượng đã khai sáng và làm Giám đốc Trường Trung Tiểu Học Bồ Đề Khánh Anh để giảng dạy văn hóa, giáo lý ngõ hầu ươm mầm trí tuệ cho nhơn quần. Song trong giai đoạn này, con thuyền Phật giáo Việt Nam gặp nhiều sóng gió. Soi theo chỉ hạnh của Hòa thượng Thích Thiện Hoa, lúc đó là Viện Trưởng Viện Hóa Đạo GHPGVN, tăng ni Phật tử chùa Phước Quang một lần nữa nắm vững tay lái hướng thẳng theo con đường bảo vệ đạo pháp và cứu nước cứu dân, lấy sự tồn tại của đạo pháp, trong sự tồn tại của dân tộc và nhân loại làm ngọn hải đăng để vững vàng tiến bước. Nhiều tu sĩ, học sinh, sinh viên tu học ở chùa, đáp lời kêu gọi của Tổ Quốc và tuân theo lời dạy của các vị Hòa thượng đã “cởi áo cà sa, khoác chiến bào” tham gia cách mạng. Cho đến ngày hòa bình đã có nhiều vị hy sinh ngoài chiến trường, không trở về Chùa cũ, trường xưa. Cũng chính tại mái trường này, đã là một trong những điểm bí mật nuôi giấu các chiến sĩ cách mạng, nơi lui tới họp bàn của các trí thức yêu nước trong cuộc kháng chiến giải phóng miền Nam hào hùng và khốc liệt. Dẫu cơm canh thanh đạm dưa cà, thiếu thốn gạo thóc, nhưng Chư Tăng Ni chùa Phước Quang đã tìm cách vận động và tham gia cung cấp quân lương tiếp viện hậu cần kịp thời cùng toàn dân làm một hậu phương vững chắc. Máu không chỉ đổ trên chiến trường, mà máu cũng đã nhuộm trong sân chùa, nhưng cuối cùng công lý vẫn thuộc về lẽ phải. Hòa bình thống nhất về với Việt Nam, Chùa cùng toàn thể nhân dân hòa mình vào công cuộc kiến thiết nước nhà. Cả đời cống hiến cho dân tộc và đạo pháp, đến năm 1988 HT Thích Thiện Hạnh viên tịch. Sau khi Hòa Thượng Thiện Hạnh viên tịch có Đức Hòa Thượng Thích Hòan Phú kế thế trụ trì Chùa Phước Quang, bắt đầu từng bước xây dựng lại ngôi Chùa và hoằng dương Phật Pháp. Hòa thượng Hòan Phú là vị xây dựng Tháp Đa Bửu thờ xá lợi Phật Thích Ca và các vị Tổ sư tiền bối hữu công. Ngòai ra Hòa Thượng Hòan Phú còn xây dựng nhiều công trình Phật sự đó đây. Đến tháng 4 năm 1990 do tuổi cao sức yếu, Hòa Thượng kiến nghị lên Ban Trị Sự Phật Gíao Vĩnh Long mời Hòa Thượng Thích Phước Hiệp là môn đệ của Hòa Thượng Hòan Phú về quán xuyến trụ trì. Hòa ThượngThích Phước Hiệp đã cùng Phật tử địa phương lần lượt xây dựng thêm những hạng mục trong khuôn viên Chùa khá khang trang. Khi quan sát và nhận định rằng Chùa Phước Quang đã từng có dấu tích lịch sử, là nơi tu hành, nơi cầu nguyện chung cho Phật tử các giới hầu đem lại sự an lạc cho nhân tâm và hòa bình cho Tổ Quốc nên Hòa Thượng Thích Phước Hiệp đã cùng với các đệ tử lèo lái con thuyền Phật pháp vượt qua mọi thử thách khó khăn. Trong giai đọan này cả Thầy và trò cùng các môn đồ Phật tử thập phương gần xa, trong và ngòai nước cùng chung một hạnh nguyện nên phát huy quang đại ngôi Tam Bảo Phước Quang này trở thành một điểm son rõ nét trong xu hướng thời đại Phật Gíáo ngày nay. Vì trong quá trình tham gia cách mạng giải phóng miền Nam thoát khỏi sự xâm lược của đế quốc Mỹ, chùa đã bị những phần tử Việt gian tàn phá vì nghi ngờ đây là nơi nuôi giấu quân dân và cung cấp lương thực cho cách mạng. Cho nên đáng lý chùa Phước Quang được xây dựng theo đồ án thiết kế với quy mô lớn nhưng vì Chùa bị hoang phế nên đã có một giai đọan nhà nước đã tạm thời trưng dụng. Để đến sau đó khi nhà nước cấp lại cho Chùa một mãnh đất rộng 1.243,8 thước vuông để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng văn hóa Phật giáo và thuần phong mỹ tục, thì Chùa mới bắt đầu được trùng tu.

Cổng Tam Quan với kiến trúc mái cong hoa văn rồng phụng, tại cổng giữa phía trên có biểu tượng Thuyền Bát Nhã đưa người từ bến mê sang bờ giác. Hai dãy Tả - Hữu tiền đình gồm Đức Phật Đản Sanh, Phật Thành Đạo, Phật Nhập Niết Bàn. Phía Hữu gồm có Chùa Một Cột. Phía Tả là năm ngọn núi quê hương (Ngũ Hành Sơn) nơi để tôn thờ: Đức Phật Từ Phụ Di Đà, Đức Quán Thế Âm lộ thiên và Bồ Tát Di Lặc. Bên trong dãy núi được thể hiện Thập Bát Địa Ngục Môn theo kiến trúc phù điêu đầy nghệ thuật. Từ cổng chùa vào sân, có tượng Đức Phật ngự trên tháp sen bảy tầng (Đản Sanh Linh Tháp Phật) và trên đỉnh tháp là biểu tượng 9 đầu Rồng (Cửu Long Phún Thủy). Nét đặc biệt và ấn tượng nhất khi nhìn từ cổng tam quan là bộ tượng Tứ thập La Hán dàn thành hai dãy song song hai lối cầu thang lên Chánh điện. Mỗi tượng một diện mạo sắc sảo, thần thái uy nghiêm, giúp cho mỗi ai vừa bước chân vào cổng chùa đều thấy tự ý thức xem lại y trang chỉnh chu, hay từng bước lên cầu thang cũng tự nhắc mình chắp tay, nhẹ nhàng, thanh tịnh. Mặt tiền chùa xây theo kiểu cổ lầu, từ trung tâm điểm nhìn lên đỉnh cao chót vót trên cùng được trang trí với mô hình là Bảo tháp thờ Xá Lợi Phật và ngôi tháp Đại Hồng Chung với tên gọi “Tiếng Chuông Thức Tỉnh”. Ở giữa tầng trệt là Thuyết Pháp Đường, Phòng Khách, phòng thị giả và Phòng Viện Chủ. Tầng trên là Phật Điện (Chánh Điện), nội điện rộng rải trang trí đơn giản, nền lót gạch bông. Bàn thờ giữa trang trí tôn tượng Phật Tổ Như Lai với tư thế ngồi Kiết Già đang tham thiền nhập định, tượng Địa Tạng Bồ Tát và Quan Thế Âm Bồ Tát thượng thủ hai bên. Tiếp theo là tượng Thái tử Tất Đạt Đa sơ sinh và bộ tượng Thất Phật Dược Sư. Ưu thế của mô hình này là cùng lúc có thể chứa hàng trăm người hành lễ, hai bên tả hữu ban có hai bàn thờ tượng Tiêu Diện Đại Sĩ và Hộ pháp Di Đà. Phía sau là Đạt Ma Hậu Điện (Hậu Tổ) phụng thờ chư vị Lịch Đại Tổ Sư, chư vị tiền bối hữu công và đường thượng giác linh các đời Trụ Trì. Phía Đông Lang gồm: Thư Viện, Tăng Xá và phòng nghỉ cho Cư Sĩ Nam. Phía Tây Lang gồm: Trai Đường, Phạn Xá, Tàng Kinh Các, Linh Cốt Đường, Ni Xá và phòng nghỉ cho Cư Sĩ Nữ Chùa Phước Quang được xây dựng theo mô hình hiện đại nhưng từ nét kiến trúc đến những chi tiết rất nhỏ lại toát lên sự thanh thoát đầy thiền vị, tạo thêm một nét ấn tượng cho ngôi chùa nhỏ Phương Nam này. Thay cho những lời dặn dò, cấm đoán nghiêm khắc thường thấy ở những nơi khác là những vần thơ lục bát mộc mạc gần gũi, dễ hiểu, dễ nghe. Tấm bảng đồng khắc ghi lịch sử hình thành của chùa cũng mở đầu bằng hai câu đối. “Giữa bể dâu gìn đạo pháp trường tồn. Công khai tự tri ân chư thiền đức” Và những dòng lịch sử cũng được quy nạp bằng thơ: “Nửa thế kỷ hơn Chùa sáng lập Phước Quang sừng sững giữa trời Nam Thăng trầm vẫn sáng tình dân tộc Thế thế quang vinh ánh đạo vàng!” Bốn phía trước sân, trong sảnh, đâu đâu du khách, phật tử cũng gặp những câu thơ được khắc dưới chân cột Chùa Một Cột thu nhỏ. Thơ được treo trên các biển báo ở các gốc cây xanh, hòn non bộ, núi Ngũ Hành..... Chùa Phước Quang từ thuở khai tự đã trải qua bốn, năm đời Trụ Trì và cũng nhiều lần hưng phế. Đáng tự hào và mừng vui khôn xiết, khi dưới các đời hậu bối kế thừa, nhưng với tinh thần chấn hưng, phát huy không mệt mỏi cũng như sự tri ân báo ân Tam Bảo phục vì, Chùa Phước Quang ngày nay đã trở thành một "mái nhà che chở hồn dân tộc" cho bao chúng sanh mộ Đạo tìm về với Chánh Pháp. Và điều quan trọng nhất là Chùa đã bảo tồn được một phần đất kỷ niệm, nơi mà các vị Tổ Sư cùng hàng ngàn Tăng Ni và Phật tử đã dày công xây dựng và tiếp nối không ngừng nghĩa tình Đạo Pháp Quê Hương.

GHI ƠN TIỀN BỐI 60 NĂM (1956 -2016) Tỳ kheo: THÍCH PHƯỚC NGỌC Cẩn viết !